ماشاالله نریمانی
دریافت منابع علمی رایگان
ماشاالله نریمانی
دریافت منابع علمی رایگانراهنمای نمایه سازی در اسکاپوس
راهنمای نمایه سازی در اسکاپوس (پرسش های متداول: خود ارزیابی)
این مطالب تالیف
و ترجمه مستقیم از بخش های اصلی وب سایت اسکاپوس است
نمایه شدن در اسکاپوس (scopus) یک دستاورد بسیار بزرگ برای مجلات در سراسر جهان است. دستیابی به این موفقیت، نه‌تنها رضایتمندی بلکه اطمینان از کیفیت مجله شما را به سایر اعضای جامعه علمی نشان می‌دهد.
ما از طریق تعادل و بحث با مدیران داخلی، سردبیران و کارمند متخصص مجلات و ناشران، متوجه شدیم که اگر مجموعه‌ای از سؤالات متداول (FAQs) برای سردبیران مجلات تهیه کنیم، می‌تواند به روند نمایه‌سازی در اسکاپوس (scopus) کمک کند.
برای این منظور و برای کمک به بهبود موفقیت در پروژه ارسال مجله به اسکاپوس(scopus)، تعدادی پرسش و پاسخ‌های متداول برای همه فرایندهای ارسال به scopus را جمع‌آوری کردیم. علاوه بر این، ما کارگاه‌هایی در این خصوص در سراسر جهان توسط هیئت مشورت و محتوا ساز (CSAB) برگزار می‌کنیم. برای بررسی دامنه عملکرد آن، لطفاً اینجا کلیک کنید.
پرسش‌های متداول شامل مواردی است مانند اینکه چیزی از عنوان مجله انتظار می‌رود و یا اطلاعات دقیق در مورد اهداف مجله و محدوده و سیاست چه طور نوشته شده است. این پرسش‌های متداول همچنین شامل موارد مرتبط با نقش ادیتور است که بسیاری از سردبیران مجلات جدید درخواست کرده‌اند که افراد در نقش ادیتور به ایشان کمک کنند.
به منظور استفاده بهتر، ما پرسش‌های متداول و معیارهای انتخاب مجله توسط اسکاپوس (scopus) را به فرایند دو مرحله‌ای تقسیم کردیم.
1. مرحله خود ارزیابی، پیش‌داوری
2. ارزیابی عنوان توسط اسکاپوس (scopus)
الف) فرایند ارسال یا سابمیت کردن
ب) بررسی تصمیم‌گیری‌هایCSAB
مرحله 1) خود ارزیابی و پیش‌داوری
1. کدام مجلات برای ارزیابی توسط اسکاپوس، واجد شرایط هستند؟
تمام مجلات باید حداقل معیارها، الزامات و شرایط اولیه را داشته باشند. مجله‌ای که این حداقل‌ها را نداشته باشد، واجد شرایط ارزیابی برای اسکاپوس نیست.
حداقل معیارها:
مجله باید شامل محتوای داوری هم‌تراز (peer-reviewe) شده باشد.
مجله باید به‌صورت منظم منتشر شود (کد ISSN از مرکز بین‌المللی ISSN داشته باشد).
محتوای مجله باید برای خوانندگان بین‌المللی مناسب و قابل خواندن باشد (حداقل منابع به شیوه Roman script و خلاصه مقاله انگلیسی فصیح)
مجله باید یک رویۀ اخلاق در نشر و بیانیۀ منتشر شدۀ مربوط به آن را داشته باشد.
علاوه بر این، سیاست عمومی اسکاپوس بیان می‌کند که مجله باید حداقل دوسال متوالی منتشر شده باشد تا قابل بررسی اولیه توسط اسکاپوس باشد (مرحله ∏).
2. یک مقاله داوری هم‌تراز شده در یک مجله دارای داوری هم‌تراز چیست؟
در انتشارات علمی، هدف داوری هم‌تراز، ارزیابی کیفیت مقالات ارائه شده برای انتشار در یک مجله علمی توسط کارشناسان در حوزه خاص تحقیق است. قبل از اینکه یک مقاله برای انتشار در یک مجله بررسی شود، باید یک فرایند ارزیابی طی کند.
· نویسندۀ مقاله باید آن را به سردبیر مجله ارسال کند. پس از آنکه مقاله از طریق سیستم ارسال مجله مربوطه پردازش شد سردبیر مقاله را به کارشناسان این زمینه ارسال کند، از آنجایی که داوران در همان منطقه علمی به‌عنوان نویسندۀ متخصص نیز مطرح هستند، آنها به عنوان هم‌تراز نویسنده (از این رو "داوری هم‌تراز") در نظر گرفته می‌شوند.
· این داوران بی‌طرف انتخاب می‌شوند تا با استفاده از معیارهای ارزیابی خود برای کمک به روند داوری و ارزیابی کیفیت دست‌نوشته ارسال شده را با دقت عمل کنند.
· داوران هم‌تراز تعدادی از موضوعات دست‌نوشته را بررسی می‌کنند که شامل ارزیابی اعتبار روش اجرا و انجام تحقیق است. آنها همچنین برای جلوگیری از انجام هرگونه اقدام غیر اخلاقی در تحقیق و یا سرقت ادبی، مقاله را بررسی می‌کنند.
· در صورت لزوم، ممکن است اصلاحیه (Revision) و ارسال مجدد یک مقاله را توصیه کنند. در موارد دیگر، آنها ممکن است به دلیل دلایل مختلف مقاله را رد کنند. سردبیر یک مجله وابسته به داوران آن است تا راهنمایی کنند که آیا مقاله را قبول یا مقاله را رد کند.
3. انواع مختلف مجلات با داوری هم‌تراز (peer reviewed journals) چیست؟
انواع مختلفی از داوری هم‌تراز وجود دارد.
مجله با ادیتور اصلی مجله: تنها یک (یا دو) ادیتور اصلی همه مقالات ارائه شده برای هر موضوع را بررسی و انتخاب می‌کنند.
· مجله با داور هم‌تراز باز یا آزاد (Open peer review) : داوران از هویت نویسندگان آگاهی دارند و نویسندگان نیز از هویت داوران آگاهی دارند. حداقل سه نفر یا بیشتر برای داوری کل مقالات در هر موضوع وجود دارد.
· مجله با داوری هم‌تراز یک‌سو کور: داوران از هویت نویسندگان آگاهی دارند، اما نویسندگان از هویت داوران مطلع نیستند. حداقل تعداد سه نفر یا بیشتر برای داوری تعداد کل مقالات در هر موضوع وجود دارد.
· داور هم‌تراز دو سو کور: داوران از هویت نویسندگان آگاه نیستند و نویسندگان نیز هویت داوران را نادیده می‌گیرند. باید حداقل دو نفر را برای داوری تعداد کل مقالات در هر موضوع وجود داشته باشد و داوران از نشریات دیگر برای تضمین کیفیت و بازخورد داوری دعوت شوند.
فرمت های جدید داوری شامل داوری پس از انتشار است که در آن فرآیند بازبینی داوری پس از انتشار مقاله اولیه (مقدماتی) صورت می‌گیرد. داوری پس از انتشار اولیه بصورت آنلاین صورت می‌گیرد.
4. معنی پوشش (Inclusion) در Scopus برای مجلات چیست؟
مجله ای که به Scopus پیشنهاد شده زمانی برای تحت پوشش قرار گرفتن پذیرفته خواهد شد که:
· دید بین المللی کسب کند؛
· افزایش فرصت برای همکاری با سایر محققان از سراسر جهان را فراهم کند؛
· احتمال ارجاع بیشتر به محتوای مقاله با استنادات اضافی به دلیل افزایش دسترسی را فراهم کند؛
·
به جامعه علمی در زمینه موضوع تخصصی، کمک
گسترده بنماید.
5. چه کسی باید به عنوان دبیر اصلی (سردبیر) مجله معرفی شود؟
دبیر اصلی مجله نباید تنها اسماً در هیات تحریریه حضور داشته باشد و یا اینکه تنها نامی تبلیغاتی برای مجله به حساب بیاید؛ او باید در ادارۀ مجله سهیم باشد. قویا توصیه می‌شود که دبیر اصلی (یا همان سردبیر) فعالانه در بالا بردن کیفیت مجله علاقه نشان دهد. حضور او اغلب در بخش "سخن سردبیر" در برخی شماره‌های مجله دیده می‌شود. این اطلاعات بخشی از ارزیابی داوران کمیتۀ انتخاب مجله (CSAB) خواهد بود.
6. کدام مجله یک مجلۀ محلی محسوب می‌شود؟
یک مجلۀ محلی مجله‌ایست که حوزۀ تخصصی آن به جغرافیای مشخصی (یک منطقه، کشور) محدود می‌شود. تنوع نویسندگی، مخاطبین و هیات تحریریۀ این مجلات عموماً از یک منطقه و یا کشور هستند. اغلب به زبان محلی همان منطقه چاپ می‌شود. این به این معناست که مخاطبین آن به همان منطقه و یا کشور و یا مخاطبین بین‌المللی‌ای که با آن زبان آشنا هستند، محدود می‌شود.
اگر محتوای مرتبط با حوزۀ تخصصی و البته قوی چاپ شود، یک تمرکز محلی و یا ملی گاهی می‌تواند امکان رقابت با مجلات بین‌المللی را به وجود بیاورد. مقالات خوب و جهت‌دهی شده، این پتانسیل را دارند که سهم بزرگتری در دنیای آکادمیک داشته باشند.
7. کدام مجله یک مجلۀ موسسه‌ای محسوب می‌شود؟
بسیاری از موسسات تحقیقاتی سازمان انتشاراتی خود را دارند که مجلاتشان را به چاپ می‌رساند. هدف اولیۀ این مجلات نشر تولیدات علمی خودشان به وسیلۀ نویسندگان خود موسسه است. این مجلات را مجلات موسسه‌ای می‌خوانند. کمیتۀ انتخاب مجلات اسکاپوس (CSAB) آگاه است که چنین مجلاتی ممکن است برای اهداف تاریخی و سیاسی محلی و در تشویق انتشار محققین محلی مهم باشند. با این حال به دلیل رویکرد محلی برای انتشار تولیدات علمی نمی‌توانند انتظارات مورد نیاز برای حضور در یک پایگاه دادۀ بین‌المللی را برآورده کنند.
اگرچه برخی از موسسات تحقیقاتی نقش انتشاراتی خود را گسترش داده‌اند و اکنون برای مجلۀ خود روی جغرافیای وسیعتری تمرکز می‌کنند که شامل جامعۀ بین‌المللی علمی نیز می‌شود. این موسسات تبدیل به سازمان‌های انتشاراتی معتبری می‌شوند که ارزش این زمینۀ فعالیت را به خوبی درک کرده‌اند.
8. کدام مجله یک مجلۀ بین‌المللی محسوب می‌شود؟
یک مجلۀ بین‌المللی مجله‌ایست که حوزه‌های تخصصی و اهداف آن در یک زمینۀ خاص علمی مورد توجه بخش بزرگتری از جامعۀ بین‌المللی است. علاوه بر آن یک نشریۀ بین‌المللی پراکنش جغرافیایی قابل توجهی در زمینۀ نویسندگان، مخاطبین و هیات تحریریۀ خود دارد. برخی مجلات یک هیات مشاوره‌ای بین‌المللی دارند که آنها را در محافل بین‌المللی معرفی می‌کنند.
محتوای چاپ شده همچنین باید در محدودۀ حوزۀ تخصصی عنوان شده و مخاطبین بین‌المللی داشته باشد. نکته: تنها کلمۀ "بین‌المللی" موجود در عنوان مجله، برای محسوب کردن مجله به عنوان یک مجلۀ بین‌المللی کافی نیست.
9. پیش از درخواست برای عضویت در پایگاه دادۀ اسکاپوس (اسکوپوس) چه چیزهایی را باید در نظر بگیرید؟
ابتدا از خود بپرسید آیا مجله ابتدایی‌ترین شرایط را داراست؟ اگر نه، باید در قسمت‌های مورد نیاز تجدید نظر کنید. مطالب زیر را پیش از ثبت درخواست چک کنید:
· آیا مجله محتوای داوری شده (داوری هم‌تراز) را چاپ می‌کند؟
· آیا مجله شاپای معتبر از مرکز بین‌المللی اعطای شاپا را دارد؟
· آیا مقالات چاپ شده در مجله چکیده و عنوان انگلیسی دارند؟
· آیا ارجاعات مجله به انگلیسی (Roman script) است؟
· آیا سیاست‌های مجله درخصوص مسائل اخلاق در نشر و قصور در نشر به صورت آنلاین عنوان شده است؟
· اطمینان حاصل کنید که عنوان مجله منحصر به فرد است و پیش از آن کسی با چنان عنوانی مجله‌ای به چاپ نرسانیده است. ممکن است مجبور به تغییر عنوان مجله و در نتیجه تغییر شاپای آن شوید. فراموش نکنید که اگر نیاز به چنین عملی بود و آن را انجام دادید، باید حتما این دو شاپا را با هم مرتبط سازید.
· آیا مجله تاریخچه‌ای به قدمت حداقل دو سال دارد؟ توجه داشته باشید که اگر مدت زمان چاپ مجله خیلی کوتاه باشد در ارزیابی رد می‌شود.
· آیا سه شمارۀ اخیر مجله 9 مقاله به اضافۀ لیست مقالات یک شماره را برای آپلود کردن در صفحۀ ارزیابی اسکاپوس آماده دارد؟
· مشخص کنید که چه کسی سردبیر مجله است. این شخص همان کسی است که مسئول داوری هم‌تراز و محتوای علمی مجله و ادارۀ آن است. می‌توان تا سه نفر را به عنوان دبیران اصلی مجله معرفی کرد.
· یک صفحۀ آنلاین برای معرفی سردبیر (دبیر اصلی) مجله نیاز است تا رزومۀ او، کارهای تحقیقاتی‌اش و آدرس دانشگاهی‌اش در آن تایید شود و قابل دسترس باشد. این صفحه ترجیحا باید شامل اطلاعات کامل دربارۀ مقالات و حتی افتخارات سردبیر باشد.
10. اهمیت این مطلب که آیا به مقالات مجله پیش از این در اسکاپوس (اسکوپوس) استناد شده، چقدر است؟
آگاهی از این مطلب که آیا پیش از این به مقالات مجله در اسکاپوس استناد شده است یا نه، میزان ضریب نفوذ احتمالی آن را در صورت پذیرش درخواست ثبت در پایگاه مشخص می‌کند. ضریب نفوذی که از مجله در مقایسه با مجلات همان زمینه انتظار می‌رود مطلبی است که در پروسۀ ارزیابی بدان توجه خواهد شد. همچنین نشانگر خوبی برای سطح ارزش نویسندگان در مقایسه با رقبای خود است.
11. چرا چکیدۀ یک مقاله باید به زبان انگلیسی نوشته شده باشد؟
زبان اصلی جامعۀ بین‌المللی علمی-و برای آنها که از اسکاپوس استفاده می‌کنند- انگلیسی است. بنابراین تمام محتوایی که در اسکاپوس در دسترس است (عنوان، چکیده، واژگان کلیدی) باید به زبان انگلیسی باشند. همچنین نمایه‌سازی، علم‌سنجی افراد و پردازش محتوا در پایگاه دادۀ اسکاپوس همه به زبان انگلیسی صورت می‌پذیرند.
لطفا توجه داشته باشید که متن کامل مقالات عناوینی که در اسکاپوس نمایه شده‌اند تا زمانی که عنوان، چکیده و واژگان کلیدی آن انگلیسی باشند، می‌تواند به هر زبان دیگری باشد.
12. آیا تمام مقالات باید همچنان که به زبان‌های دیگر چاپ می‌شود، به انگلیسی هم چاپ شود؟
همچنان که در سوال پیش مطرح شد، تمام مقالات باید چکیدۀ انگلیسی داشته باشند. با این حال متن کامل مقالاتی که در اسکاپوس یافت می‌شوند، می‌تواند به هر زبانی باشد. در حال حاضر مجلاتی با مقالاتی به 40 زبان متفاوت در پایگاه دادۀ اسکاپوس نمایه هستند. بسیاری از مجلات این امکان را برای مخاطبین خود فراهم ساخته‌اند که صفحۀ انگلیسی سایت مجله‌شان و یا منتخبی از مقالات چاپ شده در مجله را به انگلیسی مطالعه کنند. خیلی از مجلات ترجمۀ انگلیسی برخی مقالات خود را بر روی سایت قرار می‌دهند که این مورد محققین بین‌المللی را قادر می‌سازد به شکل مستقیم به آن تحقیق دسترسی داشته باشند و همینطور امکان ارتباط و همکاری را به وجود می‌آورد.
13. بیانیۀ اخلاق در نشر و قصور در نشر چیست؟
بیانیۀ اخلاق در نشر و قصور در نشر بیانیه‌ایست که مشخص می‌سازد ناشر اصول اخلاقی و اقدامات لازم در این زمینه را در ارتباط با کار خود و مجله پذیرفته است.
این بیانیه باید بر اساس اصول موسسه‌ای مانند COPE باشد، مانند برابری برای تمامی مقالات/نویسندگان، رعایت محرمانگی، تقلب در چاپ، دست اول بودن یا سرقت ادبی، قوانین نویسندگی، افشای مطالب و تعارض در منافع و همچنین مشخص ساختن این مطلب که در صورت بروز هر کدام از این موارد چه برخوردی خواهد شد.
اصول COPE را می‌توانید اینجا ببینید.
14. چگونه هیات تحریریه می‌تواند از این مطلب که آیا هرگز به مقالات مجله استناد شده است یا نه، آگاه شود؟
موارد نمایه شده در اسکاپوس همگی حاوی لیست کامل ارجاعات هستند. پس حتی اگر مجله در اسکاپوس نمایه نشده باشد، می‌توان با جستجو در بخش ارجاعات، استنادها را یافت.
با استفاده از REFSRCTITLE مجله را در اسکاپوس جستجو کنید. سپس “View References” را انتخاب کنید و جستجوی خود را تنها به ارجاعات مجلۀ مورد نظر خود با استفاده از REFSRCTITLE محدود کنید. این کار لیستی از مقالاتی را که مورد استناد قرار گرفته‌اند به شما خواهد داد. اطمینان حاصل کنید که نتایج واقعا منطبق با استناد به مقالات مجلۀ مورد نظر شماست.
اگرچه می‌توان با استفاده از این روش تا حدی از میزان استنادات آگاهی یافت، نتیجۀ به دست آمده ممکن است کاملا دقیق نباشد. روش کار بسته به دقت در تطابق متون است که وابسته به نوع استفاده از خلاصه‌ها، اشتباه در تایپ و اطلاعات ناقص می‌باشد. کلمات عنوان مجله را با دقت انتخاب کنید و نتایج به دست آمده از جستجو را با دقت بررسی کنید. ممکن است نیاز باشد نتایج را چند بار پیش از کسب نتیجۀ نهایی تطابق دهید.
15. آیا مجموعه مقالات کنفرانس می‌تواند برای ثبت در اسکاپوس (اسکوپوس) مفید باشند؟
مجموعه مقلات کنفرانس‌ها می‌توانند در صورت پیوسته بودن در انتشار و داشتن شرایط ابتدایی داوری اسکاپوس (scopus) برای نمایه‌سازی مناسب باشند. مجموعه مقالات کنفرانس‌ها در صورت واجد شرایط بودن، همان مراحل بررسی سایر مجلات را می‌گذرانند.
16. آیا یک مجله با سیاست دسترسی آزاد می‌تواند در اسکاپوس (scopus) نمایه شود؟
تمام مجلاتی که شرایط ابتدایی داوری اسکاپوس (scopus) را دارا باشد، بدون توجه به سیاست حضور در بازار مجلات، می‌توانند در اسکاپوس نمایه شوند.
بنابراین مجلات با دسترسی آزاد هم می‌توانند برای ثبت در این پایگاه داده اقدام کنند. اسکاپوس در حال حاضر 2800 مجله با دسترسی آزاد به متن کامل مقالات را نمایه کرده است.
17. کجا می‌توانم اطلاعات بیشتری برای دبیران مجلات به دست بیاورم؟
در زیر می‌توانید لینک صفحاتی را که اطلاعات بیشتر در اختیار هیات دبیران می‌گذارد مشاهده کنید.
https://www.elsevier.com/editors/editors- webcasts.
https://www.elsevier.com/en-gb/authors/journal- authors/policies-and-ethics.
http://www.elsevier.com/editors/perk.
این منابع همگی آزاد و برای همگان قابل دسترسی هستند. علاوه بر این منابع، سایت ناشرین دیگر نیز مطالب جالبی برای دبیران و هیات تحریریه‌ها دارند.
18. استناد چیست؟
در علم سنجی اسکاپوس، استناد زمانی رخ می‌دهد که یک نویسنده از مطلب مقاله‌ای در مقالۀ مجلۀ دیگری استفاده کرده آن را اعلام کند. استنادات برای نویسندگان بسیار مهم است. چرا که میزان بالای شمار استنادات حاکی از این است که مطلب چاپ شده برای دیگر محققین ارزشمند بوده است. بسیار مهم است که در روند ارزیابی مجله استنادات به مجله مشخص شود، چرا که این استنادات به مجله نشانگر این مطلب است که محققین، این مجله را شناسایی کرده و آن را ارزشمند یافته‌اند.